Królewskie Wolne Miasto Nowy Sącz zostało lokowane na prawie magdeburskim przez króla Wacława II Czeskiego w roku 1292.

Złoty dukat lokalny z miasta Nowy Sącz o nominale 1292 sączy, źródło:www.dukatlony.pl

Na miejsce lokacji wybrano wzniesienie w widłach Dunajca i Kamienicy na terenie wsi Kamienica na ważnym szlaku handlowym na Węgry. W tym okresie rozpoczyna się bujny rozwój gospodarczy Nowego Sącza, w którym ogromną rolę odegrała wymiana handlowa.

Miasto wspiera Władysława Łokietka w dążeniach do uzyskania korony polskiej, za co otrzymuje szereg przywilejów wzmacniających jego pozycję gospodarczą. Nowy Sącz otrzymuje ośmiodniowy jarmark na św. Katarzynę, a sądeccy kupcy nie muszą płacić opłat drogowych w państwie Łokietka.

Od 1329 roku ustalają z Krakowem wspólne drogi handlowe.

Kazimierz Wielki następnymi przywilejami wzmacnia sądeckie kupiectwo. Ten wielki władca zwalnia sądeckich kupców od płacenia ceł na drogach na Ruś, Węgry i do Krakowa oraz wspiera ich w handlu solą na Spiszu ustalając preferencyjne ceny surowca w Wieliczce.

W 1447 Kazimierz Jagiellończyk zwalnia sądeczan z opłat celnych w całym królestwie a w 1464 nadaje dla Nowego Sącza oraz Krakowa prawo przymusu drogowego będące zakazem omijania przez kupców tych miast.

Nowy Sącz wyrasta na drugi po stołecznym Krakowie ośrodek gospodarczy Małopolski.

W 1554 Nowy Sącz otrzymuje prawo składu, (czyli obowiązek wystawiania przez kupców swoich towarów) na miedź, żelazo i sól a w 1579 także na wino. W okresie tym następuje największy rozwój gospodarczy miasta. W początkach XVII wieku działa w nim ok. 60 kupców hurtowników, posiadających niejednokrotnie własne zakłady wytwórcze. Najbardziej znanym z nich był Jerzy Tymowski, który w swej kamienicy przy Rynku nr 10 (obecnej siedzibie Kongregacji Kupieckiej) posiadał skład win. Sprowadzał także duże ilości żelaza i miedzi, z których wytwarzał sierpy spławiane później Dunajcem i Wisłą aż do Gdańska. Człowiek ów będąc potentatem handlowym importował z krajów zamorskich sukno, śledzie oraz towary luksusowe z Węgier zaś wino. Eksportował natomiast polską miedź i ołów, sól i suszone owoce, drewno i skóry. Posiadał filie handlowe w bliższej i dalszej okolicy np. w Grybowie.

Okres upadku handlu rozpoczyna się od potopu szwedzkiego i związanych z nim klęsk elementarnych-powodzi, pożarów i zaraz. W 1666 roku w Nowym Sączu nie ma już wielkich hurtowników, pozostaje tylko drobny handel detaliczny na potrzeby lokalnego rynku.

Wiek XVIII jest okresem klęsk, wojen i nieurodzajów. Okoliczności te nie sprzyjają rozwojowi handlu. Miasto cierpi bardzo podczas Konfederacji Barskiej w 1768 r. (płonie zamek i znaczna część zabudowań w śródmieściu i poza nim).

W 1770 Austria zagarnia Sądecczyznę wraz z Nowym Sączem. Rozpoczyna się okres zaborów. Oderwanie od dotychczasowych rynków zbytu w Polsce centralnej dodatkowo osłabia mizerny już handel. Miasto wyludnia się stając się pogranicznym garnizonem okupacyjnej armii. Stan ten trwa do lat 60-tych XIX wieku. Pod koniec tej dekady austriacki rząd zaborczy zmuszony jest nadać tzw. Galicji autonomie. Autonomia polityczna wraz z długim okresem pokoju w latach 1866-1914 daje podstawy bujnemu rozwojowi gospodarczemu.

W tym to okresie według żywej tradycji ustnej w 1880 roku miała powstać nowosądecka organizacja kupiecka- Kongregacja Kupiecka.

Miasto rozwija się bujnie, kwitnie wymiana gospodarcza, powstają nowe gmachy i zakłady. Szczytowy rozkwit przypada na okres 1900-1914 tj. na lata rządów burmistrza dr Władysława Barbackiego mocno wspierającego polskie kupiectwo. Świadkiem tych czasów jest sądecki ratusz wzniesiony na przełomie XIX i XX wieku. Jego fryz nadokienny zdobią herby 33 miast utrzymujących podówczas kontakty handlowe z Nowym Sączem.

W okresie pierwszej wojny światowej 1914-1918 sądecki handel podupada. Lata zaraz powojenne też nie należą do lekkich. Drożyzna, brak towaru, wymiana pieniądza, galopująca inflacja i ogólne zubożenie społeczeństwa połączone z zamknięciem dotychczasowych rynków zbytu pozwalają przetrwać tylko najsilniejszym.

W tym ciężkim okresie w 1922 roku powstaje w Nowym Sączu Oddział Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej. Organizacja ta szczycąca się tradycją sięgającą aż do 1410 roku skupiała kupców chrześcijańskich i stawiała sobie za cel wzmocnienie żywiołu polskiego w tej dotychczas opanowanej przez Żydów dziedzinie gospodarki.

Okres międzywojenny Kongregacji Kupieckiej jest słabo udokumentowany, gdyż podczas okupacji zaginęło archiwum. Pamiątką z tego okresu jest Sztandar Kongregacji z 1930 roku.

W okresie międzywojennym sądeccy kupcy posiadają duży wpływ na zarząd miastem. Wielu z nich zasiada w Radzie Miejskiej, służąc swemu miastu. Jednym z nich był Józef Homecki prezes Kongregacji, kupiec branży papierniczej, posiadający sklep przy ul. Jagiellońskiej nr 20.

Najazd niemiecki w 1939 roku kładzie kres działalności Kongregacji w Nowym Sączu. Podczas okupacji ginie wielu jej członków. Świadczy o tym pamiątkowa tablica znajdująca się w siedzibie Kongregacji wymieniająca 39 nazwisk poległych i pomordowanych przez niemieckiego okupanta.

Kongregacja wznawia swoją działalność w lutym 1945 roku. Są to czasy niesprzyjające tzw. prywatnej inicjatywie. Państwo socjalistyczne zwalcza prywatny handel i usługi.

Toczy się "BITWA O HANDEL".

Od 1950 roku Kongregacja jest przymusowym Powiatowym Zrzeszeniem Prywatnego Handlu i Usług a od 1976 roku Zrzeszeniem Wojewódzkim.

ROK 1989 PRZYNOSI ZMIANY, KONGREGACJA POWRACA DO SWOJEJ DAWNEJ NAZWY I ZADAŃ